گروه گردشگری: پژوهشگران معتقدند در صورت اتخاذ سیاست‌های مناسب از طرف نهادهای متولی، ضریب اشغال هتل‌ها در ایران در 10سال آینده می‌تواند با یک شیب ملایم و منطقی افزایش یابد و از حدود 50 درصد در سال 1394 به حدود 70 درصد در سال 1404 برسد. البته این اتفاق به باور آنها در صورتی رخ می‌دهد که سرمایه‌گذاری در هتل‌سازی از مقاصد گردشگری مشهور فعلی به سمت مقاصد جدیدی که نیاز بیشتری به این‌گونه زیرساخت‌ها دارند، انتقال یابد. علاوه‌بر این، دست‌کم 6مولفه باید محقق شود که ساخت‌وساز هتل با رونق همراه شود.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، گرچه بخش کوچکی از گردشگران دغدغه‌ای برای محل مناسب اقامت ندارند، اما در مجموع می‌توان گفت گردشگری بدون اقامت در محلی مناسب، امری بی‌معنا است. از این رو یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که تاثیر مستقیمی بر رونق صنعت گردشگری دارد، زیرساخت اقامتی است. منظور از زیرساخت اقامتی، تمامی انواع اقامتگاه‌های عمومی و خصوصی است که برای اقامت شبانه گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرند. کارشناسان، زیرساخت‌های اقامتی را در قالب انواع هتل‌ها و متل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مهمانپذیرها، اقامتگاه‌های بومگردی و خانه‌های استیجاری تقسیم‌بندی می‌کنند.

3 عامل موثر بر مراکز اقامتی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد در حوزه مراکز اقامتی سه عامل کلیدی کمیت، کیفیت و تنوع نقش ایفا می‌کنند و ضعف در هر یک از این سه عامل می‌تواند منجر به عدم رغبت گردشگران نسبت به مقاصد گردشگری شود؛ کمیت، عاملی تعیین‌کننده در تعداد گردشگرانی است که از یک منطقه گردشگری بازدید کرده و حداقل یک شب را در آنجا می‌گذرانند. این امر در مجموع بر تعداد گردشگران ورودی به یک مقصد گردشگری تاثیر مستقیم دارد و می‌تواند آن را محدود کند.

کیفیت نیز به وضعیت ظاهری و خدمات ارائه شده در مراکز اقامتی برمی‌گردد؛ امری که در رضایتمندی گردشگران از یک مقصد گردشگری تاثیر مستقیم دارد. شاید بتوان گفت کیفیت مراکز اقامتی عمده‌ترین عامل تاثیرگذار در میزان رضایت گردشگران است. تنوع مراکز اقامتی نیز به گردشگران قدرت انتخاب می‌دهد و با وجود مراکز اقامتی متنوع طیف‌های مختلف گردشگران با سلایق و توان مالی مختلف می‌توانند از خدمات ارائه شده استفاده کنند. توجه به این سه عامل و برنامه‌ریزی برای آنها، بی‌تردید یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر برنامه توسعه‌ای برای گردشگری در مقیاس‌های مختلف محلی و ملی خواهد بود. گرچه بی تردید این امر به معنی نادیده گرفتن سایر الزامات نیست.

تبیین وضعیت هتلداری در ایران

براساس پژوهشی که مهندسین مشاور امکو ایران تحت‌عنوان «برنامه جامع توسعه گردشگری ایران» انجام داده و به بررسی میزان مراکز اقامتی موجود در مناطق مختلف کشور و برآورد میزان مورد نیاز در 10 سال آتی پرداخته است، در حال حاضر وضعیت مراکز اقامتی در ایران به سبب رکود چند دهه‌ای صنعت گردشگری کشور، بغرنج است. تعداد تخت‌های اقامتی در سراسر ایران به 250هزار تخت نیز نمی‌رسد و این در حالی است که تنها در منطقه آنتالیای ترکیه بالغ بر 350هزار تخت اقامتی برای گردشگران وجود دارد. از طرف دیگر به سبب عدم سرمایه‌گذاری در این بخش، عمر اغلب واحدهای اقامتی شاخص ایران به بیش از 35 سال می‌رسد. بسیاری از مراکز اقامتی متناسب با درجه‌ای که به آنها داده شده، خدمات مناسب و با کیفیت ارائه نمی‌دهند و سرانجام تنوع مراکز اقامتی در بسیاری از مناطق گردشگری کشور بسیار محدود است. نکته‌ای که در مورد زیرساخت‌های اقامتی در حوزه گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد، مبحث ضریب اشغال اقامتگاه‌ها است. ضریب اشغال به میزان تخت‌های اشغال‌شده به شکل همزمان و به‌طور میانگین در طول سال اشاره دارد. به‌طور کلی و با توجه به نرخ‌ها و میزان هزینه‌های اولیه ارائه خدمات و هزینه‌های نگهداری هتل‌ها در شرایط موجود ایران، می‌توان گفت ضریب اشغال کمتر از 40 تا50 درصد به معنی ضرردهی اقامتگاه‌ها خواهد بود. البته این عدد می‌تواند در شهرهای مختلف و با توجه به درجه کیفی اقامتگاه تا حدودی متفاوت باشد زیرا هزینه‌های اولیه ساخت و تجهیز هتل به‌ویژه تاثیر قیمت زمین در هزینه‌های تمام شده هتل در شهرهای مختلف متفاوت است.

آینده مراکز اقامتی کشور

همچنین در نتیجه این مطالعات مشخص شده است که هر استان، به چه میزان و از چه نوع مراکز اقامتی در 10 سال آینده نیاز خواهد داشت. بر این اساس با توجه به مقایسه تعداد تخت مورد نیاز و تعداد تخت موجود، می‌توان به میزان فوریت نیاز هر استان به مراکز اقامتی جدید دست یافت. بر مبنای یافته‌های این مطالعات، شهر مشهد به عنوان غنی‌ترین شهر از نظر مراکز اقامتی در صورت تداوم توسعه این مراکز در 10 سال آینده، با انباشت هتل‌ها مواجه خواهد شد و در نتیجه ضریب اشغال هتل‌ها در این شهر به سطحی پایین‌تر از سطح سوددهی نزول خواهد کرد. بنا به گفته محمد مطلبی و بر مبنای برنامه‌ریزی انجام شده در مطالعات مذکور، چنانچه سیاست‌های مناسب از سوی نهادهای متولی اتخاذ شود، ضریب اشغال هتل‌ها در ایران در 10 سال آینده می‌تواند با یک شیب ملایم و منطقی بیشتر شود و از حدود 50 درصد در سال 1394 به حدود 70 درصد در سال 1404 برسد. اما تحقق این مهم، مستلزم انجام برنامه‌ریزی منطقی، عملیاتی کردن آن و هدایت صحیح سرمایه‌گذاری‌ها در بخش هتل‌سازی به سمت مناطق با نیاز بیشتر است. به عبارتی، سرمایه‌گذاری در هتل‌سازی باید از سمت مقاصد گردشگری مشهور فعلی به سمت مقاصد جدیدی که نیاز بیشتری به این‌گونه زیرساخت‌ها دارند سوق داده شود. نکته دیگر، تسهیل سرمایه‌گذاری در بخش اقامتگاهی است. کاهش نقش قیمت زمین در بهای تمام‌شده هر تخت اقامتی، ایجاد هماهنگی بین سازمان‌های متولی، حذف قوانین دست و پاگیر به‌ویژه در حوزه صدور مجوزها، اختصاص تسهیلات بانکی کم‌بهره و در نظر گرفتن معافیت‌های مالیاتی برای دوره زمانی مشخص، از جمله مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند منجر به رونق ساخت و ساز مراکز اقامتی شود. در کنار اینها، توجه به استانداردهای بین‌المللی در طراحی و ساخت هتل‌ها و همچنین وارد کردن برندهای مطرح جهانی به این صنعت در ایران موجب ارتقای کیفیت و ارائه خدمات مناسب در هتل‌ها خواهد شد که این موضوع نقش مهمی در اقبال گردشگران به‌ویژه گردشگران بین‌المللی به مراکز اقامتی خواهد داشت.

در حوزه تنوع‌بخشی نیز لازم است گام‌هایی اساسی برداشته شود. مطالعات فوق در این زمینه نیز نشان می‌دهد در حال حاضر کمتر از 8 درصد گردشگران داخلی از هتل‌ها و مراکز اقامتی رسمی استفاده می‌کنند که یکی از مهم‌ترین دلایل آن قیمت بالای اقامتگاه‌ها است. به این ترتیب می‌توان گفت ایجاد اقامتگاه‌های ارزان با کیفیت و خدمات مناسب در مقاصد گردشگری داخلی از اولویت‌هایی است که باید مورد توجه نهادهای متولی و سرمایه‌گذاران قرار گیرد. درصورت اتخاذ سیاست‌های مناسب، این مطالعات پیش‌بینی می‌کند میزان استفاده گردشگران داخلی از اقامتگاه‌های رسمی در سال 1404 تا حدود 15 درصد افزایش یابد. برهمین اساس به نظر می‌رسد، سیاست‌گذاری صحیح در زمینه توسعه زیرساخت‌های اقامتی یکی از الزامات توسعه گردشگری کشور است و عدم توجه به این مهم می‌تواند تبعات خطرناکی در حوزه گردشگری داشته باشد؛ از جمله آنها می‌توان به ناکارآمدی و عدم سوددهی مناسب سرمایه‌گذاری‌ها و عدم رغبت سرمایه‌گذاران برای فعالیت، ایجاد ذهنیت منفی در گردشگران نسبت به زیرساخت‌های گردشگری کشور و در نتیجه عدم بهره‌گیری مناسب از فرصت ایجادشده برای تبدیل ایران به یک قطب گردشگری بین‌المللی اشاره کرد؛ فرصتی که اگر از دست برود حداقل در میان‌مدت غیرقابل تکرار خواهد بود.